Muzeum Adama Mickiewicza (MAM) przy Uniwersytecie Wileńskim zostało założone w 1911 roku dla upamiętnienia życia i twórczości poety. Od 1 stycznia 2021 r. MAM stał się jednym z oddziałów Muzeum Uniwersytetu Wileńskiego. Dziś muzeum przechowuje mickiewicziana – obrazy, książki, fotografie, rzeźby i inne eksponaty związane z postacią poety.
Najstarszą częścią budynku, w którym mieści się muzeum, jest piwnica z XVII wieku. W 2011 roku podczas badań archeologicznych w podwórku odkryto fragmenty zielonych dachówek, które świadczą o tym, że murowany budynek w tym miejscu stał już w XV wieku. Obecny zespół budynków ostatecznie ukształtował się w końcu XVIII wieku i według starej numeracji był oznaczony numerem 147.
Ważną miejsce w historii muzeum zajmuje rodzina Ignacego i Teresy Byczkowskich. W 1812 roku nabyli oni budynek i dla chętnych zaczęli wynajmować pokoje na parterze i piętrze. Wśród lokatorów byli Adam Mickiewicz oraz jego przyjaciele: Ignacy Domeyko, Józef Jeżowski, Antoni Edward Odyniec. Jak podaje Odyniec, w wynajętym tu lokalu A. Mickiewicz redagował poemat Grażyna. Później, gdy dom należał do lekarza wojskowego Jana Życkiego (1810–1875), w historycznym mieszkaniu poety umieszczono tablicę pamiątkową z napisem „Tu pisana GRAŻYNA 1822”.
Na początku XX wieku dom nabył Jan Konrad Obst (1876–1954). 23 września 1911 roku wileński „Tygodnik Ilustrowany” opublikował artykuł o tym nowym mieszkańcu Wilna, który niedawno przeniósł się tu z Petersburga, a był śpiewakiem operowym, dziennikarzem i redaktorem „Kwartalnika Litewskiego”. J. K. Obst zamieszkał z żoną Różą w części nowo zakupionego budynku. W historycznym mieszkaniu poety pod tapetami znaleziono wspomnianą wcześniej tablicę pamiątkową, tu zostało założone Muzeum Adama Mickiewicza. Na ekspozycję nowego muzeum złożyła się część prywatnej kolekcji Obstów – byli oni zapalonymi kolekcjonerami.
W 1938 roku J. K. Obst „Aktem Darowizny” przekazał cały budynek wraz z założonym muzeum i zgromadzonymi w nim eksponatami Uniwersytetowi Stefana Batorego (obecnie Uniwersytet Wileński). W budynku oprócz muzeum rozmieściła się Katedra Filologii Klasycznej oraz kilka mieszkań profesorów. W czasie II wojny światowej muzeum stało się zwykłym mieszkaniem, a większość eksponatów zaginęła.
Stanisław Filibert Fleury, 20 wiek.
Po wojnie, gdy UNESCO rok 1955 ogłosiło rokiem A. Mickiewicza (100. rocznica śmierci poety), zaczęto myśleć o ponownym otwarciu muzeum. Staraniem Uniwersytetu Wileńskiego powstała nowa ekspozycja. Zawierała autentyczne meble A. Mickiewicza z Kowna (krzesło i stół), 1908 r. podarowane przez Kazimierza Jaworowskiego, lekarza z Kowna, Towarzystwu Przyjaciół Nauk Polskich oraz krzesło z Paryża należące do poety, podarowane w 1929 roku przez Ludwika Goreckiego, wnuka A. Mickiewicza, Związkowi Literatów Zawodowych Polskich (eksponaty te nadal są eksponowane w muzeum).
W 1979 roku, z okazji 400-lecia Uniwersytetu Wileńskiego, dokonano gruntownego remontu budynku. Zniknęła wówczas z fasady tablica wmurowana przez J. K. Obsta w 1919 r., obraz św. Krzysztofa, który zdobił dziedziniec wewnętrzny oraz tablica „Tu pisana GRAŻYNA 1822” z pokoju A. Mickiewicza. Sytuacja jeszcze bardziej się pogorszyła w 1987 roku, gdy w muzeum wybuchł pożar.
Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości pojawili się prywatni mecenasi muzeum. Jednym z nich był piosenkarz i malarz Wiesław Ochman. Część zebranych pieniędzy i środków prywatnych ofiarowanych przez ambasador RP na Litwie Eufemię Teichmann i jej męża Jerzego Teichmanna oraz konsula generalnego Waldemara Lipkę-Chudzika pozwoliły na rozbudowę muzeum – do jego potrzeb zaadaptowano piwnice, w których powstały dwie sale: Piwnica Literacka oraz sala z ekspozycją „Kobiety w życiu Adama”. Ponadto na parterze otwarto Salę Filomatów, wyremontowano pokoje Adama Mickiewicza oraz dziedziniec wewnętrzny.
Dziś Muzeum Adama Mickiewicza jest ważne ze względu na pamięć o poecie, jest także ważnym wątkiem w relacjach z dziejów Wilna, uniwersytetu, Polski i Litwy. Muzeum organizuje wycieczki tematyczne, coroczne Środy Literackie, Konkursy Poetyckie i inne imprezy, realizuje najróżniejsze projekty.
Muzeum Adama Mickiewicza, 2021.